Vanuatu

Ülke Tarihi

Vanuatu coğrafyasının tarih öncesi dönemlerine ilişkin detaylı bilgi bulunmamaktadır. Yapılan arkeolojik çalışmalar adalarda MÖ 4. binden bu yana insan varlığı olduğunu ortaya koymaktadır. 1606 yılında İspanya adına hareket eden Portekizli denizcilerin keşfettiği, ancak Avustralya zannederek La Austrialia del Espiritu Santo (Kutsal Ruhun Güney Toprakları) adını verdikleri adalar, 18. yüzyılda İngiliz sömürgeciler tarafından yeniden bulununcaya kadar Avrupalıların gündemi dışında kalmıştır. 1768’de Fransız denizci Louis Antoine de Bougainville ve 1774’te İngiliz Sömürge İmparatorluğu’nun Pasifik’teki sömürge faaliyetlerini yürütmek üzere görevlendirilen James Cook adalara yeniden ulaşmış ve burayı Yeni Hebridler olarak isimlendirmiştir.

19. yüzyılla birlikte misyonerlik faaliyetlerine başlayan Fransa ve İngiltere, bir taraftan da adaların tarımsal verimliliğini kullanarak kahve, kakao, Hindistan cevizi ve muz üretimini ele geçirmiştir. Adalarda her iki sömürgeci gücün de hâkimiyet kurması sebebiyle 1906 yılında Fransız ve İngilizlerin ortaklaşa sürdüreceği bir yönetim üzerinde mutabık kalınmıştır. Böylece başka benzeri olmayan bir sömürge yönetim modeli oluşturulmuş ve bu yapı, adaların Vanuatu adıyla 1980 yılında bağımsızlığını kazanmasına kadar devam etmiştir. Bağımsızlık ilanının ardından cumhuriyet rejiminin benimsendiği Vanuatu, iki asrı aşkın bir süre devam eden sömürge döneminin etkilerini belirgin biçimde taşımaktadır.

Siyasi Yapı

Bağımsızlığını 1980 yılında kazanan oldukça genç bir ülke konumundaki Vanuatu, parlamenter demokrasi ile yönetilen bir cumhuriyettir. Devlet başkanı; parlamento ve bölgesel konsey başkanları tarafından beş yıllığına seçilen cumhurbaşkanıdır. Bir önceki cumhurbaşkanı Baldwin Lonsdale görev süresi devam ederken vefat edince bu makama 6 Temmuz 2017 tarihinde Tallis Obed Moses getirilmiştir. Yürütme organı başbakanın liderliğindeki hükümettir. Hükümeti kurması için parlamentoda çoğunluğu kazanan partinin lideri görevlendirilmektedir. Tek kamaralı yasama organı olan parlamento 52 sandalyeden oluşmakta ve milletvekilleri beş yılda bir yapılan seçimlerle belirlenmektedir. Son parlamento seçimleri Ocak 2016’da gerçekleştirilmiş olup, başbakanlık görevini Şubat 2016’dan bu yana Charlot Salwai yürütmektedir.

Dış politika ve siyasi süreçlerde tarihsel olarak Fransa ve İngiltere’nin etkisi altında olan Vanuatu’da, bağımsızlık sonrası süreçte ABD’nin ve son yıllarda bölgeye yaptığı yatırımları ve yardımları arttıran Çin’in etkinliği giderek artmaktadır. Vanuatu; Birleşmiş Milletler (BM), Asya Kalkınma Bankası, Dünya Bankası, Uluslararası Para Fonu (IMF), İngiliz Milletler Topluluğu (Commonwealth) ve Uluslararası Frankofoni Örgütü (Organisation Internationale de la Francophonie) üyesidir.

Ekonomik Durum

Vanuatu küçük fakat gelişmekte olan bir ekonomiye sahiptir. 1 milyar doların altındaki millî geliriyle dünyanın en küçük ekonomilerinden birine sahip olan ülke, 3.000 doların biraz üzerindeki kişi başı ortalama yıllık geliriyle de BM’nin En Az Gelişmiş Ülkeler kategorisinde yer almaktadır. Ulaşım ve altyapı hizmetlerinin yetersizliği, ana karalara olan uzaklık, yetişmiş iş gücü eksikliği gibi hususlar, ülke ekonomisinin güçlenmesini zorlaştıran en önemli faktörlerdir.

Tarım sektörü ülke ekonomisi açısından hayati öneme sahiptir. İstihdamın üçte ikisinin, GSYİH’nin yaklaşık %30’unun karşılandığı tarım sektörü, ülkenin en büyük geçim kaynağıdır. Yetiştirilen başlıca ürünler; Hindistan cevizi, kopra, kakao, kahve, patates ve meyve çeşitleridir. Ayrıca balıkçılık da gelişmiştir.

Ülke ekonomisinin taşıyıcı ayaklarından biri de turizmdir. Son yıllarda doğal afetler nedeniyle altyapı ve tesisler zarar görmüş ve turizm sektörü bu gelişmelerden olumsuz etkilenmişse de ülke, nüfusunun üzerinde yıllık ziyaretçi potansiyeline ulaşabilmiştir ve bu sayıyı daha da yukarı çekmeyi hedeflemektedir. Vanuatu’ya en fazla ziyaretçi Avustralya ve Yeni Zelanda’dan gelmektedir.

Tarım, balıkçılık ve turizm dışında ülkede öne çıkan imalat sanayiinde gıda ve ağaç işleme ön plandadır. Ayrıca denizcilik ve finans sektörleri de önem arz etmektedir. Ülke yer altı kaynakları bakımından fakirdir.

Vanuatu’nun dış ticaretteki potansiyeli sınırlıdır. 2013 ve 2014 yıllarında toplam hacimde 1 milyar dolar seviyesi aşılabilmişse de son yıllarda genel ortalama yarım milyar dolar seviyelerindedir. Ülkenin 2018 yılındaki dış ticaret hacmi 175,3 milyon doları ihracat, 312,9 milyon doları ithalat olmak üzere toplamda 488 milyon dolar olarak gerçekleşmiştir.

Türkiye ile İlişkiler

Türkiye ile Vanuatu arasındaki ilişkiler, coğrafi uzaklık ve kültürel farklılıklar sebebiyle sınırlı düzeyde seyretmektedir. İki ülkenin de bir diğerinde büyükelçiliği yoktur; ancak Türkiye’nin Kanberra Büyükelçiliği Vanuatu’ya akreditedir. Vanuatu’nun da İstanbul’da bir fahri konsolosluğu bulunmaktadır. İki ülke arasında bugüne kadar devlet başkanlığı düzeyinde karşılıklı bir görüşme gerçekleşmemiş, sadece Mayıs 2011’de İstanbul’da düzenlenen BM En Az Gelişmiş Ülkeler Konferansı sebebiyle dönemin Vanuatu Başbakanı Serge Vohor ülkemize gelmiştir. Bunun dışında yine uluslararası organizasyonlar sebebiyle bakanlık seviyesinde ziyaretler gerçekleştirilmiştir.

İki ülke arasındaki ticari ilişkiler de sınırlı düzeydedir. 2015 yılında istisnai olarak ulaşılan 19 milyon dolarlık toplam hacim dışında, son yıllardaki ortalama ticaret hacmi birkaç milyon doları aşmamaktadır. 2019 yılında karşılıklı ticaret hacmi 2,4 milyon doları Türkiye’den Vanuatu’ya ihracat, 310.000 doları ithalat olmak üzere toplamda 2,7 milyon dolar olarak gerçekleşmiştir. Türkiye’den Vanuatu’ya ihraç edilen başlıca ürünler; petrol yağları, ilaç, tavuk eti, temel gıda ürünleri ve inşaat malzemeleridir. Vanuatu’dan ithal edilen temel ithalat kalemi ise hurda gemidir.

Müslümanların Durumu

Yarım milyonu bulmayan nüfusu ve 12.000 km²lik yüzölçümüyle Pasifik Okyanusu’nda küçük bir takımada ülkesi olan Vanuatu, Güneydoğu Asya’da Malay dünyası ve Endonezya ile görece bir yakınlık içindeyse de İslam coğrafyasına oldukça uzak bir bölgede yer almaktadır. Yakın geçmişe kadar ülkede yerleşik bir Müslüman varlığından bahsetmek mümkün gözükmemektedir.

Günümüzde Vanuatu nüfusunun %80’den fazlasını Hristiyanlar teşkil etmektedir. Ülkede yaşayan Müslümanların sayısı da 1.000 ila 2.000 civarındadır ki, bu da genel nüfusun %0,5’ine tekabül etmektedir. Ülkedeki ilk cami 1992 yılında başkent Port Vila yakınlarındaki Mele köyünde ibadete açılmıştır. Ülke Müslümanlarının büyük çoğunluğu Sünni’dir. 2000’li yıllarda yerli halkın İslamiyet’e olan ilgisi artmaya başlamış ve merkez dışında kalan adalarda da mescitler açılmıştır. Önümüzdeki yıllarda, Pasifik’te yer alan diğer ada ülkelerinde olduğu gibi Vanuatu’da da Müslümanların sayısında ciddi artışlar olması beklenmektedir.